Meticillín ónæmir Staphylococcus aureus (MÓSA) greindust í skimunarsýnum við slátrun svína sem tekin voru í síðustu viku. Um er að ræða búfjártengdan MÓSA af stofngerðinni CC398. Þetta er í fyrsta skipti sem þessar sýklalyfjaónæmu bakteríur greinast í búfé á Íslandi, en þær eru mjög útbreiddar í búfé í Evrópu og víðar.
MÓSA er ekki matarborið smit og því ekki talin hætta á neyslu á svínaafurðum. Ekki er heldur um eiginlegan dýrasjúkdóm að ræða því smitið er almennt ekki talið valda veikindum í dýrum heldur verða þau einkennalausir berar. Fólk sem starfar í mikilli nálægð við dýrin er í aukinni áhættu að verða fyrir smiti. Líkt og hjá dýrum veldur smit í fólki sjaldnast veikindum, nema ef það berst í fólk með skert ónæmiskerfi eða veldur sárasýkingum. Þá getur verið erfitt að meðhöndla slíkar sýkingar með hefðbundnum sýklalyfjum. Því er afar mikilvægt að MÓSA smit berist ekki inn á heilbrigðisstofnanir. Matvælastofnun starfar náið með Embætti landlæknis og heilbrigðisyfirvöldum þegar slíkt smit kemur upp í búfé.
Síðustu vikur hefur Matvælastofnun skimað fyrir MÓSA við slátrun svína en þær skimanir eru hluti af aðgerðaáætlun stjórnvalda gegn útbreiðslu sýklalyfjaónæmis 2025-2029. Stroksýni eru tekin úr nefholi svína frá öllum svínabúum sem slátra eldisgrísum, samtals 15 búum. Nú þegar hefur verið skimað í svínum frá 13 búum og reyndust þrenn þeirra jákvæð í skimuninni. Þekkt er að MÓSA getur smitast á milli svína við flutning í sláturhús og því ekki hægt að útiloka krossmengun á milli svínanna, en þeim var öllum slátrað á svipuðum tíma í sama sláturhúsi.
Næstu skref miða að því að sannreyna hvort MÓSA sé að finna á þeim búum sem svínin komu frá, með sýnatökum á búunum sjálfum. Í framhaldi mun Matvælastofnun á næstu vikum fara í sýnatökur á öllum svínabúum landsins til að kanna frekari útbreiðslu, ásamt því að fara í viðeigandi aðgerðir til að hindra frekari smitdreifingu í þéttu samstarfi við hagaðila.
Ítarefni:
Skimun hér á landi
Reglulega hefur verið skimað fyrir MÓSA hér á landi síðustu 10 ár. Fyrir skimunina sem var framkvæmd á síðustu vikum var skimað fyrir MÓSA í svínum árin 2014/2015, 2018, 2020 og 2022, en MÓSA fannst ekki við þær skimanir. Reynsla nágrannaþjóða sýnir að algengi MÓSA í öðru búfé en svínum er að aukast og hefur m.a. fundist í alifuglum, nautgripum og í mjólk. Árin 2023 og 2024 var því einnig skimað fyrir MÓSA í mjólkurtankssýnum á u.þ.b. 140 mjólkurframleiðslubúum en öll sýnin voru neikvæð. Mikilvægt er að skima reglulega fyrir MÓSA í búfé svo hægt sé að gera viðeigandi ráðstafanir til að sporna við útbreiðslu ef hann greinist, s.s. auknar smitvarnir milli býla og viðeigandi leiðbeiningar til bænda og þjónustuaðila þeirra. Jafnframt gefa heilbrigðisyfirvöld leiðbeiningar til heilbrigðisstofnana varðandi skimanir og sýkingavarnir þegar fólk í aukinni áhættu að fá MÓSA smit kemur á heilbrigðisstofnanir, eins og starfsfólk búa þar sem smit hefur greinst.
Eiginleikar Stafýlókokka
Stafýlókokkar eru til af mörgum gerðum og eru mjög algengar bakteríur í mönnum, hjá ýmsum dýrategundum og í umhverfinu. Staphylococcus aureus er eðlilegur hluti bakteríuflóru á húð og í nefholi hjá stórum hluta heilbrigðra manna og dýra og veldur sjaldnast sýkingu í heilbrigðum einstaklingum. MÓSA eru afbrigði af bakteríunni sem eru ónæmir fyrir meticillín og öllum β-laktam sýklalyfjum og mögulega öðrum flokkum sýklalyfja. Því getur reynst erfitt að meðhöndla sýkingar af völdum MÓSA með hefðbundnum sýklalyfjum og hefur þetta einkum verið vandamál á heilbrigðisstofnunum þar sem mikið er af fólki með veikt ónæmiskerfi og meiri líkur á að smit berist í sár.
MÓSA og smitleiðir
MÓSA finnst aðallega á húð eða í nösum. Þó að MÓSA geti fundist á hráu kjöti, eru engar vísbendingar um aukna smithættu eða að fólk geti orðið smitberi með því að borða eða meðhöndla mengað kjöt. Svínakjöt frá búum þar sem MÓSA hefur greinst telst jafn öruggt til neyslu og annað svínakjöt. Eldun drepur bakteríuna rétt eins og aðrar bakteríur. Ávallt skal huga að hreinlæti og hindra krossmengun við meðferð á hráu kjöti við matargerð.
Ákveðin stofngerð (CC398) af MÓSA, sem var fyrst lýst árið 2005, hefur breiðst út í búfé í Evrópu og víðar, einkum í svínbú. Þessi búfjártengda stofngerð er ólík öðrum MÓSA stofnum að því leyti að hún finnst helst í fólki sem umgengst búfé mjög mikið en veldur sjaldnast sjúkdómi. Fólk sem smitast af þessum stofni í gegnum beina eða óbeina snertingu við smituð dýr og bera t.d. á húð eða í nefholi, bera hann yfirleitt í skamman tíma. Stofninn smitast mjög sjaldan á milli fólks, en þá helst við náinn samgang. Fólk sem er veikt fyrir getur þó verið viðkvæmt fyrir smiti og því er mikilvægt að halda þessum MÓSA stofni frá heilbrigðisstofnunum og fólki með veikt ónæmiskerfi.
Sjá nánar hér:
