Ekkert gengur að semja um byggingu og fjármögnun nýrrar brúar yfir Ölfusá. Ríkið vill forðast lántökur fyrir framkvæmdinni og frekar fá verktaka til að byggja brúna á sinn kostnað. Verktakinn fái í staðinn að innheimta brúartolla í 20-30 ár til að mæta byggingar- og vaxtakostnaði.
Útreikningar fyrir FÍB sýna að miðað við 20 ára innheimtutíma brúartolla verktakans gætu heildargreiðslur bíleigenda orðið um 59 milljarðar króna. Miðað við 30 ára innheimtutíma gætu þær numið um 92 milljörðum króna.
Byggingarkostnaður nýrrar brúar yfir Ölfusárbrú er áætlaður 14,3 milljarðar króna með aðliggjandi vegum. Það eru vaxtagreiðslur til verktakans sem hækka kostnaðinn.
Til að verktakinn fái fyrir vöxtum og kostnaði þyrfti brúartollur fyrir hverja einustu ferð að vera 816 kr miðað við 20 ára innheimtutíma og 728 kr miðað við 30 ár.
Forsendur útreikninganna
Áhætta af einkaframkvæmd er töluverð og gera má ráð fyrir að verktakinn vilji fá óvissuna metna til fjár í gegnum háa ávöxtunarkröfu til verkefnisins. Endurgreiðslutími hefur ekki minni áhrif, þ.e. hversu lengi er verktakinn tilbúinn til að bíða eftir endurheimt fjármunanna.
FÍB lét framkvæma fyrir sig útreikninga miðað við þær forsendur að framkvæmdatíminn næði yfir 3 ár, að fjármagnskostnaður á framkvæmdatíma leggist ofan á framkvæmdakostnaðinn, að 7.000 bílar fari yfir brúna á dag fyrsta árið og að umferð aukist um 3% á ári á þeim tíma sem veggjöld væru innheimt. Forsendan um bílafjölda er byggð á núverandi umferð á hringveginum fyrir austan Selfoss samkvæmt teljara Vegagerðarinnar. Með öðrum orðum, gert er ráð fyrir að öll sú umferð fari um nýju brúna.
Í jafn áhættusömu verkefni án ríkisábyrgðar og almennt háu vaxtastigi í landinu, hlýtur ávöxtunarkrafan sem einkaaðilinn gerir að vera há. Í þessum útreikningum var ákveðið að miða við hóflega ávöxtunarkröfu upp á 12,5%.
Hver er greiðsluviljinn – og hvað með gömlu brúna?
Stóra spurningin er annars vegar hvernig það gangi upp að láta brúartolla standa undir kostnaðinum og hins vegar hvort vegfarendur eru tilbúnir til að borga 700-900 krónur til að spara sér aksturinn gegnum Selfoss og svo sama gjald á bakaleiðinni í 20 til 30 ár.
Gera má ráð fyrir að einhver tímasparnaður verði af tilfærslu hringvegarins og nýrri brú yfir Ölfusá. En er það nægur hvati til að borga þessar fjárhæðir? Og hvað með gömlu brúna við Selfoss – er ekki allt eins líklegt að fólk velji hana í staðinn þegar umferðin þar gengur greiðlega, til að sleppa við brúartollinn?
Upphæð brúartollsins miðað við endurgreiðslutíma
Niðurstaða útreikninganna fyrir FÍB er sú að vegið meðalgjald per ferð, að frádregnum innheimtukostnaði, háð þeim tíma sem gæfist til endurheimtu sé eins og taflan sýnir.
Gjald per ferð Endurgreiðslutími
921 kr 15 ár
816 kr 20 ár
760 kr 25 ár
728 kr 30 ár
708 kr 35 ár
Er brúartollur á gömlu brúna kannski óhjákvæmilegur?
Líkleg er aðeins hægt að gulltryggja viðunandi og varanlegar tekjur af nýju brúnni með því að innheimta einnig brúartoll á gömlu brúnni við Selfoss. Vegfarendur hefðu þar með ekki val um annað en að borga til að komast yfir Ölfusá. Íbúar og fyrirtæki í Árborg gætu fengið afsláttarkort. Með þessu væri komið varanlegt gjaldhlið milli Suðurlands og suðvesturhorns landsins.
Fréttir af vandræðaganginum
Í Morgunblaðinu 24. október er frétt sem lýsir þeim vandræðagangi sem ríkir varðandi fjármögnun nýju brúarinnar. Þar kemur fram að í svokölluðum bandormi fjárlagagerðarinnar sé komin heimild til að ríkissjóður geti hlaupið undir bagga við fjármögnun nýrrar Ölfusárbrúar standi veggjöld ekki undir verkefninu. Fram kemur að hingað til hafi verið gert ráð fyrir að verkið yrði fjármagnað að fullu með veggjöldum, en að mati Ríkisábyrgðasjóðs sé óvíst að það verði unnt. Í frumvarpinu er kveðið á um að standi veggjöld ekki undir öllum kostnaði vegna verkefnisins verði gert ráð fyrir mismuninum í samgönguáætlun og fjárheimild veitt í fjárlögum í formi svokallaðra „skuggagjalda“. Þau myndu taka mið af ígildi umferðar sem á vantar um brúna til að tryggja fjárhagslega sjálfbærni, að teknu tilliti til innheimtra veggjalda.
Vegtollar eru tímaskekkja
Afstaða FÍB til innheimtu vegtolla og brúartolla hefur lengi legið fyrir. Félagið er alfarið á móti þessari leið til að byggja upp samgöngur hér á landi, ekki síst þegar um er að ræða háa ávöxtunarkröfu í einkaframkvæmd. Það er tímaskekkja að taka gjald af ákveðnum samgöngubótum. Greiðar samgöngur eru lífæð samfélagsins og borga sig sjálfar í gegnum hindrunarlítið atvinnulíf og blómlegt mannlíf.
Þessari umfjöllun um gjaldtöku af umferð um nýja brú yfir Ölfusá er ekki síst ætlað að vekja athygli á þeim mikla kostnaði sem bíleigendur þurfa að bera af einkaframkvæmd á borð við þessa. Miðað við ávöxtunarkröfuna verður heildargreiðslan um 59 milljarðar króna á 20 ára endurgreiðslutíma, og um 92 milljarðar ef endurgreiðslan teygir sig upp í 30 ár. Þessir fjármunir nást varla nema setja brúartoll á báðar brýrnar.
Alltaf spurning um forgangsröðun
Aðeins þriðjungur af tekjum ríkisins af bílum og umferð rennur til vegamála. Allar stærri vegaframkvæmdir ráðast af pólitískum afskiptum. Það leiðir til þess að mikilvægar framkvæmdir á borð við nýja Ölfusárbrú sæta einatt afgangi.
Hvað með fjármögnun ríkisins?
Þó svo að ríkissjóður geti fengið hagstæðari lánakjör en einkafyrirtæki til að byggja nýja Ölfusárbrú, þá hefur núverandi ríkisstjórn útilokað þann valkost. En hverju skyldi muna ef ríkið tekur lánin og innheimtir brúartolla til að fá þau endurgreidd?
Miðað við vaxtakjör upp á 7,5% þyrfti brúartollurinn að vera þessi:
Gjald per ferð Endurgreiðslutími
616 kr 15 ár
507 kr 20 ár
444 kr 25 ár
403 kr 30 ár
376 kr 35 ár
Miðað við 20 ára endurgreiðslutíma væri heildarupphæðin sem innheimta þyrfti 37 milljarðar króna en ef miðað væri við 30 ára endurgreiðslutíma yrði heildarupphæðin 51 milljarðar króna.
