Landsréttur staðfestir 480 m.kr. sekt á Mjólkursamsöluna vegna alvarlegra brota á samkeppnislögum

Með dómi Landsréttar, sem kveðinn var upp í dag, var staðfestur dómur Héraðsdóms Reykjavíkur um alvarleg brot Mjólkursamsölunnar (MS) á samkeppnislögum. Með dóminum hafnaði Landsréttur kröfu MS um að sekt vegna brotanna að fjárhæð 480 m. kr. yrði felld niður.
Héraðsdómur Reykjavíkur hafði fallist á kröfu Samkeppniseftirlitsins um að MS yrði gert að greiða sekt vegna þess að fyrirtækið hefði misnotað markaðsráðandi stöðu sína með því að selja keppinautum sínum grundvallarhráefni til framleiðslu mjólkurvara, þ.e. hrámjólk, á hærra verði en MS sjálft og tengdir aðilar (Kaupfélag Skagfirðinga (KS) og dótturfélag þess) þurftu að greiða. Héraðsdómur felldi því úr gildi þá niðurstöðu meiri hluta áfrýjunarnefndar samkeppnismála að búvörulög hafi heimilað háttsemi fyrirtækisins.
MS skaut málinu Landsréttar. Í dómi Landsréttar, sem var kveðinn upp í dag, er því hafnað að ákvæði búvörulaga hafi heimilað MS að mismuna keppinautum sínum. Í dóminum er tekið fram að þau ákvæði búvörulaga sem MS hafi vísað til geti ekki með „nokkrum hætti“ undanskilið fyrirtækið frá banni samkeppnislaga við misnotkun á markaðsráðandi stöðu. Í dóminum er staðfest að MS hafi beitt smáa keppinauta sína samkeppnishamlandi mismunun og tekið fram að þetta brot á 11. gr. samkeppnislaga hafi verið „alvarlegt auk þess sem það stóð lengi og var augljóslega mjög til þess fallið að raska samkeppnistöðu.“ Þá hafi það lotið „að mikilvægri neysluvöru og snerti á þann hátt allan almenning í landinu.“
Með dómi Landsréttar er jafnframt staðfest að MS hafi brotið gegn skyldu sinni til að veita upplýsingar samkvæmt samkeppnislögum með því að halda mikilvægu gagni frá Samkeppniseftirlitinu. Í dóminum er tekið fram að MS, sem sé markaðsráðandi fyrirtæki, hafi mátt vera fullljóst að með háttsemi sinni væri fyrirtækið að torvelda rannsókn málsins.
Dómur Landsréttar hefur mikla þýðingu fyrir starfsumhverfi í framleiðslu mjólkurafurða hér á landi og styrkir stöðu bænda og neytenda.
Bakgrunnsupplýsingar:
Í júlí 2016 komst Samkeppniseftirlitið að þeirri niðurstöðu að Mjólkursamsalan (MS) hefði með alvarlegum hætti brotið gegn banni 11. gr. samkeppnislaga við misnotkun á markaðsráðandi stöðu. Nánar tiltekið hefði MS misnotað markaðsráðandi stöðu sína með því að selja keppinautum sínum grundvallarhráefni til framleiðslu á mjólkurvörum, þ.e. hrámjólk, á óeðlilega háu verði á sama tíma og MS sjálft og tengdir aðilar (Kaupfélag Skagfirðinga (KS) og dótturfélag þess) fengu sama hráefni á mun lægra verði, og að auki undir kostnaðarverði. Niðurstaða eftirlitsins var að þetta hefði veitt MS og tengdum aðilum verulegt samkeppnisforskot gagnvart keppinautum. Með þessu móti hefði geta slíkra aðila til að keppa við MS og tengd félög verið skert með alvarlegum hætti, en á endanum væri það til þess fallið að skaða hagsmuni neytenda og bænda.
MS skaut ákvörðun Samkeppniseftirlitsins til áfrýjunarnefndar samkeppnismála sem kvað upp sinn úrskurð 18. nóvember 2016. Meirihluti nefndarinnar komst m.a. að þeirri niðurstöðu að undanþáguákvæði búvörulaga hefðu vikið banni samkeppnislaga við misnotkun á markaðsráðandi stöðu til hliðar. Af þessu leiddi að sekt MS vegna brota á 11. gr. samkeppnislaga var felld úr gildi. Á hinn bóginn staðfesti nefndin að MS hefði framið alvarlegt brot á upplýsingaskyldu samkeppnislaga og að fyrirtækinu bæri að greiða 40.000.000 kr. sekt vegna þess.
Eftir skoðun á forsendum meirihluta áfrýjunarnefndar taldi Samkeppniseftirlitið að því bæri að bera framangreindan úrskurð undir dómstóla og stefndi MS fyrir Héraðsdóm Reykjavíkur til þess að þola ógildingu á framangreindri niðurstöðu meirihluta áfrýjunarnefndar um samspil búvörulaga og samkeppnislaga. Miðaði sú málshöfðun að því að fá úr því skorið hvort bann samkeppnislaga við misnotkun á markaðsráðandi stöðu tæki að fullu til MS. Jafnframt yrði fengin fullnaðarúrlausn um hvort að fyrirtækið skyldi sæta fullri ábyrgð vegna þeirrar háttsemi sem fjallað var um í málinu og Samkeppniseftirlitið hefði metið sem alvarleg brot gegn minni keppinautum.
Með lögum, sem tóku gildi árið 2011, var Samkeppniseftirlitinu veitt heimild til að bera úrskurði áfrýjunarnefndar undir dómstóla, en fyrir gildistöku laganna gátu aðeins einstök fyrirtæki höfðað slík mál. Tilgangur þessarar lagabreytingar var að gera Samkeppniseftirlitinu betur kleift að „vernda þá lögvörðu almannahagsmuni sem felast í virkri samkeppni“. Taldi löggjafinn mikilvægt að Samkeppniseftirlitið gæti borið „stór og mikilvæg mál“ sem varða hagsmuni neytenda undir dómstóla. Með þessu móti væri stuðlað að jafnræði á milli gæslu almannahagsmuna og einkahagsmuna fyrirtækja fyrir dómstólum í samkeppnismálum.