Laun opinberra starfsmanna hækkuðu mest allra hópa í síðustu kjarasamningalotu sem stóð frá 2019-2022. Þá eru regluleg heildarlaun einnig hæst hjá ríkisstarfsmönnum. Þetta er á meðal þess sem fram kemur í haustskýrslu Kjaratölfræðinefndar sem birt var fimmtudaginn 14. desember. Þetta kemur fram á vef ASÍ.
Í haustskýrslu Kjaratölfræðinefndar 2023 er fjallað um þróun efnahagsmála og launa í yfirstandandi kjarasamningslotu sem hófst í nóvember 2022 ásamt uppgjöri á síðustu kjarasamningslotu árin 2019 til 2022.
Hækkunin var minnst á almenna markaðnum en hæst hjá sveitarfélögum
Á tímabilinu mars 2019 til nóvember 2022 hækkaði grunntímakaup um 27,2% á heildina litið. Hækkunin var minnst á almenna markaðnum, eða 25,9%. Hjá ríkinu hækkaði grunntímakaup um 27,9%. Hækkunin var mest hjá sveitarfélögum þar sem grunntímakaup hækkaði um 35,9% hjá Reykjavíkurborg og 33,7% hjá sveitarfélögum utan Reykjavíkur.
Ríkið er með hæstu miðgildislaun á alla þrjá mælikvarða launa, þau eru næst hæst á almennum markaði og loks koma Reykjavíkurborg og sveitarfélög utan Reykjavíkurborgar.
Hjá félögum innan Starfsgreinasambandsins, auk Eflingar, og BSRB hækkaði grunntímakaup meira en hjá iðnfélögum, félögum innan Landssambands íslenzkra verzlunarmanna, BHM og KÍ. Króntöluhækkanir skiluðu þannig tilætluðum kjarabótum til hópa á lægstu launum.
Verðbólga étur upp kaupmáttinn
Áhrif verðbólgu koma skýrt fram í skýrslunni. Launahækkun kjarasamninga rétt fyrir áramótin var að mestu gengin til baka í sumar og er að mestu horfin nú þegar tillit er tekið til verðlagsþróunar. Um þetta segir í skýrslunni:
„Kaupmáttur ráðstöfunartekna á mann breyttist lítið á milli 2021 og 2022. Þrátt fyrir að laun á mann hafi samkvæmt tekjuskiptingaruppgjöri ársins 2022 aukist um 13% leiddu verðhækkanir og hækkanir á vaxtagjöldum heimila til þess að kaupmáttur minnkaði lítillega. Á fyrri helmingi þessa árs dróst kaupmáttur ráðstöfunartekna saman um 2,7% miðað við fyrri helming 2022. Laun á mann hækkuðu um 8,6% á fyrri helming 2023 en á móti var há verðbólga þannig að kaupmáttur á mann minnkaði.“
Tekið er fram að miðað við nýjustu hagspá Hagstofu Íslands megi búast við að verðlag hækki um ríflega 2% á seinni hluta 2023. Því kunni kaupmáttur ráðstöfunartekna að minnka enn frekar.
Kjarabót vinnutímastyttingar misskipt
Í ársbyrjun 2021 kom stytting vinnuviku hjá dagvinnufólki til framkvæmda hjá ríki og sveitarfélögum. Það leiddi til hækkunar á launavísitölu hjá ríki og sveitarfélögum. Í skýrslunni kemur fram að verkafólk ASÍ á almennum vinnumarkaði stytti ekki vinnutíma, verslunarfólk stytti um níu mínútur á dag og iðnaðarmenn um 13 mínútur. Kjarabót í formi styttingar varð þannig talsvert umfangsmeiri hjá opinberum starfsmönnum.
Kjaratölfræðinefnd
Kjaratölfræðinefnd er samstarfsnefnd ríkis, sveitarfélaga og heildarsamtaka á vinnumarkaði um tölfræði vegna kjarasamningsgerðar. Nefndin hóf störf í desember 2019.
Með nefndinni var stofnað til samstarfs heildarsamtaka á vinnumarkaði, ríkis og sveitarfélaga um gerð og hagnýtingu talnaefnis um laun og efnahag til undirbúnings og eftirfylgni með kjarasamningum. Nefndinni er ætlað að stuðla að því að aðilar samkomulagsins hafi sameiginlegan skilning á eðli, eiginleikum og þróun þeirra hagtalna sem mestu varða við gerð kjarasamninga.
Finnbjörn A. Hermansson, forseti ASÍ:
„Skýrsla Kjaratölfræðinefndar sýnir að upplegg lífskjarasamninga tókst hvað varðaði að færa lægstu laun í samfélaginu upp. Í því efnahagsástandi sem ríkir skiptir höfuðmáli að samfélagið leggist á eitt um að ná verðlagi niður. Það á jafnt við um verkafólk, atvinnurekendur og hið opinbera.“
