UMRÆÐUR RÚV UM ELDRI BORGARA

 

Það var athyglisvert hvernig RÚV sniðgekk algjörlega meginþema aldraðra og öryrkja, þar sem segir ákveðið: EKKERT UM OKKUR ÁN OKKAR.
Það kom dálítið einkennilega fyrir augu og eyru að RÚV skildi ekki hafa fundið einhvern eldri borgara sem hafði reynslu af lífsgæðum lífeyris almennra eldri borgara. Margir hafa tjáð sig í ræðum og ritum undanfarin ár um þessi lífskjör. Það hefði því ekki átt að vera erfitt að hafa raunveruleikann með í spilinu, fyrst það var raunveruleg upplifun fólks af velferðarkerfinu sem málið snerist um.

Það var ekki svo að það fólk sem þarna tjáði sig væri úti á túni. Því var vís fjarri. EN þessi þáttur hefði verið eðlilegri sem þriðji þáttur, á eftir tveimur þáttum sem fjallað hefðu um hin fjölmörgu umdeildu álitamál varðandi framkvæmd Alþingis á skyldu ríkissjóðs til greiðslu mannsæmandi lífeyris til þeirra sem lokið hafa starfsævi sinni.
Þó mig langi til að drepa á mörgu, sem þarna hékk í loftinu en enginn viðmælenda hafði reynslu til að tjá sig um, mun ég hér einungis drepa á ummæli Óla Björns Kárasonar, alþingismanns, því hann tjáði sig um að hafa verið þátttakandi í nefnd um endurskoðun laga um Almannatryggingar, undir forsæti Péturs heitins, Blöndal.
Af ummælum Óla Björns mátt ætla að á þeim tíma sem endurskoðunin hafi farið fram, hafi valið staðið um þann kostnað sem ríkið hafði þá af lífeyrisgreiðslum eða að ALLIR lífeyrisþegar færu á fulla greiðslu frá Tryggingastofnun. Þetta viðhorf Óla Björns hlýtur að vera til komið af vanþekkingu, því hann viðurkenndi sjálfur sína vanþekkingu, þó hann hafi lært nokkuð í fyrrgreindu nefndarstarfi.
Á þeim tíma sem umrædd endurskoðun fór fram, var ég fulltrúi Parkinsonsamtakanna í aðalstjórn ÖBÍ. Ég var þar einnig í bakhópi, sem vann gagnavinnu í hendurnar á fulltrúum ÖBÍ í endurskoðunarnefndinni. Meðal þeirra gagna sem lögð voru fram, var ný nálgun á markmiðið um 300 þúsund króna ráðstöfunartekjur lífeyrisgreiðslna, þar sem greiðslur Tryggingastofnunar tröppuðust út samhliða hækkandi atvinnutekjum.
Meðfylgjandi er líkan af þrepun sem átti að verða á greiðslum frá TR. samhliða hækkandi atvinnutekjum. Þar sem ekki er hægt að ætlast til að almenningur skilji uppsett ferli reiknilíkans var gripið til þess ráðs að setja þrepunina framm í áfangaþáttum sem taki breytingum við hverjar 50.000 króna hækkun atvinnutekna.
Tveir fyrstu dálkarnir, til vinstri, sýna þetta hækkunarbil atvinnutekna
Um var rætt að fyrstu 50.000 kr. tekjurnar yrðu án skerðingar en eftir það tæki við þrepuð skerðing. Eins og sjá má F dálki eru tekjur reiknaðar sem nettótekjur eftir skatta. Það er þær tekjur sem launamaðurinn fær sér og sínum til framfærslu.
G dálkurinn var hugmyndin um hreina lífeyrisgreiðslu TR. upp á 250 þúsund, eftir skatt. Í H dálki má sjá hvernig hækkandi atvinnutekjur, lækka greiðslur TR. Þar sem gert var ráð fyrir að ráðstöfunarfé yrði aldrei lægra en 300 þúsund, á mánuði eftir skatt, var gert ráð fyrir að TR setti upp aukaflokk til að mæta þörf þeirra fáu sem flokkuðust í lægsta flokkinn.
Næst síðasti dálkurinn J dálkur, er eini vegni þátturinn í þessu ferli. Þar var tekið sýnishorn af eyðslu 4 fjölskyldna sem höfðu ráðstöfunarfé á bilinu 300 til 500 þúsund á mánuði. Reiknað var út hvað ríkissjóður fékk aftur til baka í formi virðisaukaskatts og vörugjalda af því ráðstöfunarfé sem fólkið hafði. Eins og J dálkurinn sýnir reyndist ekki mjög mikill munur á þessum lið þar sem hærri tekjur fóru ekki allar í neyslu. En aftasti dálkurinn K dálkur, á að sýna raunfjármögnun ríkissjóðs á þeim 250 þúsund króna greiðslugrunni sem þarna var settur sem viðmið. Þar sem fjölskyldan hefði einungis 250 þúsundin plús viðbót TR að 300 þúsund króna ráðstöfunarfé, fóru rúmara 57 þúsund krónur aftur til ríkissjóð í virðisaukaskatt og vörugjöld.
Það var hins vegar athyglisvert hve hækkandi atvinnutekjur lækkuðu hratt það fjármagn sem ríkissjóði þurfti að fjármagna af lífeyrisgreiðslum, án þess að fjaramagnið kæmi aftur til baka inn í ríkissjóð. Á 9. þrepi er raunfjármögnun ríkissjóðs að detta út og á 10 þrepi, við 500 þúsund króna atvinnutekjur, eru greiðslur TR dottnar út.
Þetta er afar einfalt kerfi í uppbyggingu, laust við allar flækjur.
Samhliða þessu kerfi væri svo rekið sjúkrahjálparkerfi, þar sem fjármögnun nauðsynlegra hjálpartækja væri fjármögnuð að fullu ásamt nauðsynlegri aðkeyptri læknis eða sérfræðinga hjálp. Það kerfi verður ekki útskýrt hér. Meðfylgjandi þessu er myndin með uppsetningunni sem ég var að reyna að lýsa. Vona að þið skiljið þetta í þessari einföldu mynd.