Frumvarp til starfskjaralaga blaut tuska í andlit þolenda launaþjófnaðar
Íslensk stjórnvöld hafa gengið á bak orða sinna um réttarbót fyrir þolendur launaþjófnaðar og brotastarfsemi á vinnumarkaði með gagnslausum lagasetningarhugmyndum þar sem sjónarmið verkalýðshreyfingarinnar eru virt að vettugi.
Í frumvarpi sem Ásmundur Einar Daðason félags- og barnamálaráðherra hefur sent frá sér eru þolendur launaþjófnaðar skikkaðir til að hætta eigin atvinnuöryggi áður en Vinnumálastofnun veitir þeim áheyrn í nýju og gríðarlega flóknu málsmeðferðarferli, þar sem í hverju skrefi hallar á brotaþola. Er brotaþolum meðal annars gert að undirgangast niðurlægjandi samningaviðræður um endurgreiðslu á stolnum launum við brotlegan atvinnurekanda.
Atvinnurekendur fá fullt sjálfdæmi um eigin sök í „samráðsnefnd“ og fá sjálfir að ákveða hvort sérstakur gerðardómur fjalli um mál þeirra. Lagasetningin er í algjörum sérflokki í því að fara með silkihönskum um gerendur, og gefur þeim enn ríkari undankomuleiðir en í núverandi launakröfuferli stéttarfélaganna.
Brot á fullgildum ráðningarkjörum meirihluta launafólks á almennum vinnumarkaði eru alfarið undanskilin lagasetningunni þar eð hún tekur aðeins til brota á lágmarkskjörum kjarasamninga en ekki til brota á ráðningarsamningum.
Málsmeðferðarskilyrði leggja afar litlar skyldur á Vinnumálastofnun, til að mynda varðandi athugun á heildartilhögun launamála á vinnustað þar sem grunur leikur á um brotastarfsemi, og setja þess í stað alla ábyrgð á herðar einstaks launamanns og takmarka viðurlög við mál hans eins.
Í frumvarpinu er engin bótaregla eða févíti, líkt og verkalýðshreyfingin hefur kallað eftir, sem tryggt gæti afleiðingar fyrir algengustu framkvæmd launaþjófnaðar á íslenskum vinnumarkaði. Þess í stað er boðið upp á áðurnefnda samráðsnefnd þar sem brotlegur atvinnurekandi fær sjálfur að ákveða hvort hann endurgreiðir þau laun sem hann skuldar, jafnvel þótt launasvik séu staðfest.
Frumvarpið fellur því á eigin prófi um að ná því markmiði sem lýst er í greinargerð, að „sporna gegn félagslegum undirboðum og brotastarfsemi á íslenskum vinnumarkaði“. Hefur félags- og barnamálaráðherra og ríkisstjórnin auk þess svikið eigin loforð sem gefin voru út í yfirlýsingu í tengslum við undirritun kjarasamninga á almennum vinnumarkaði í apríl 2019 og sem hafa verið ítrekuð við önnur tækifæri, til að mynda á fundi með formönnum aðildarfélaga ASÍ þann 25. ágúst síðastliðinn.
Margítrekuðum óskum Eflingar um að fá kynningu á efni frumvarpsins áður en það yrði sent úr félagsmálaráðuneytinu var hafnað eða þær hunsaðar. Í athugasemdum Eflingar við frumvarpið er spurt hvort höfundar þess skilji í raun þann vanda sem frumvarpinu er ætlað að leysa.
„Þeir ranghalar af vanvirðingu og niðurlægingu sem þolendur launaþjófnaðar yrðu dregnir inn í með lögfestingu þessa frumvarps eru sannarlega ævintýralegir, svo ekki sé minnst á ríkulegt hlaðborð nýstárlega undankomuleiða fyrir brotlega atvinnurekendur. Þarna hefur hugmyndaflug Ásmundar Einars Daðasonar félags- og barnamálaráðherra fengið lausan tauminn án þess að raunveruleiki verka- og láglaunafólks hafi þvælst fyrir á nokkru stigi,“ sagði Sólveig Anna Jónsdóttir, formaður Eflingar.