Á fimmtudag voru 15 manns í rússneska sendiráðinu yfirlýstir sem óæskilegir aðilar í landinu.
Á meðan rússneski njósnarinn hitti norskan heimildarmann sinn stóð leyniþjónustumaður nosku leyniþjónustunnar, PST, annars staðar í garðinum og tók myndir. Svona var einn af njósnurum Vladimírs Pútíns í Noregi afhjúpaður. – Á fimmtudag voru 15 manns í rússneska sendiráðinu í Noregi yfirlýstir sem óæskilegir aðilar í landinu. Að sögn norskra yfirvalda eru þeir leyniþjónustumenn og njósnarar en þeir hafa dvalið í Noregi og eru skráðir sem diplómatar.
Á myndinni sjáum við leyniþjónustumanninn Eduart Pilka, ræða við norskan uppljóstrara í garði fyrir utan Ósló. Fundurinn fór fram í garðinum í september 2021. Norski maðurinn er forstjóri fyrirtækja þar í landi.
Fundurinn í garðinum
Fyrir hinn 63 ára gamla rússneska njósnara Eduart Pilka er fundurinn í garðinum með norskum heimildarmanni líklega fastur liður í starfi hans. Að sögn norsku leyniþjónustunnar PST starfar hann í rússnesku utanríkisleyniþjónustunni, SVR, sem er arftaki erlendu deildar hinnar ógnvekjandi sovésku leyniþjónustu KGB. Sá starfsmaður KGB sem frægastur hefur orðið er núverandi forseti Rússlands, Vladimír Pútín.
Starf rússneskra leyniþjónustumanna í Noregi er meðal annars að ráða Norðmenn til að fá þá til að gefa upp leyndarmál sem gagnast rússneskum hagsmunum og gætu stofnað öryggi Norðmanna í hættu.
Þessi dagur í september í garðinum var örlagaríkur fyrir rússneska leyniþjónustumanninn. Gerir hann einhver mistök? Við vitum það ekki, en við vitum aðeins að hann er gripinn glóðvolgur, og að hann er þekktur sem leyniþjónustumaður af norsku öryggislögreglunni, PST, sem fylgdist með gangi mála.
,,Þegar við vinnum að svona málum höfum við val. Við getum valið að reka málið fyrir sakadómi og unnið að því að finna og leggja fram sannanir fyrir því að ríkisleyndarmál hafi verið afhent. En við getum líka valið að slíta sambandinu.“ Þetta segir Inger Haugland. Hún er yfirmaður gagnnjósnadeildar í öryggisþjónustu norsku lögreglunnar, PST.
Haugland segir að skaðinn sé þegar skeður, ef PST bíði þar til ríkisleyndarmál hafi verið afhent frá uppljóstrara til leyniþjónustumannsins. Í þessu tilviki kaus PST að grípa inn í og slíta sambandinu áður en það gekk of langt milli uppljóstrarans og njósnarans.
Misnotar stöðu sína sem diplómat
Eduart Pilka fæddist 21. janúar 1960 í Rússlandi. Samkvæmt upplýsingum NRK var hann næstum nýkominn til landsins þegar hann var myndaður í garðinum. Pilka var skráður nokkrum dögum eftir fundinn með norskum uppljóstrara. Hann kom til Noregs sem rússneskur stjórnarerindreki. Síðan, samkvæmt PST, misnotar hann stöðu sína sem diplómat til að starfa sem rússneskur njósnari eða leyniþjónustumaður, sem er hugtakið sem PST notar.
Það sem Pilka er ekki kunnugt um er að PST hefur vitað í nokkur ár að rússneska leyniþjónustan hafi „notað norska ríkisborgara sem heimildarmenn“ eins og það er kallað á máli njósnarans. Þetta þýðir að rússneska leyniþjónustan telur Norðmanninn svo mikilvægan að þeir vilji nota hann á einn eða annan hátt. Það gæti verið að fá hann til að afhenda upplýsingar eða skjöl sem gætu skaðað öryggi Noregs á ögurstundu. Þess vegna ákvað PST að grípa inn í aðgerðina.
Trufla njósnara og uppljóstrara
,,Ég vil ekki fara út í smáatriði um hvað við gerðum í þessu tiltekna máli, en það sem við getum venjulega gert er að við getum haft samband við rússneska leyniþjónustumanninn. Við segjum honum að við vitum hvað hann er að gera og að aðgerðin hafi verið afhjúpuð,“ segir Haugland. Hún segir að PST hafi einnig samband við norska heimildarmanninn.
– Við segjum honum eða henni að við sjáum hvað er í gangi og reynum að sannfæra viðkomandi um að slíta sambandinu. Haugland segir að það sé nokkuð algengt að PST grípi inn í og trufli samband aðila áður en eitthvað glæpsamlegt verk hefur verið framið.
Norrænt samstarf
,,Afhjúpunin í þessu máli hefur litið dagsins ljós vegna vinnu Brennpunkt-þáttanna „Skuggastríðið“ sem er samstarfsverkefni norrænu sjónvarpsstöðvanna NRK, DR, SVT og Yle og fjallar um rússneska leyniþjónustustarfsemi í löndum okkar. Á fimmtudaginn birti NRK auðkenni fjögurra staðfestra rússneskra leyniþjónustumanna í Noregi.“
