Umtalsvert meiri útfjólublá geislun vegna skorts á ósoni – Fólk er berskjaldað, jafnvel í skugga og þegar það er skýjað

Á næstu dögum mun mikill ósonsnauður loftmassi liggja yfir Noregi sem teygir sig yfir langt svæði og í átt að Íslandi m.a.

Þetta þýðir að m.a. er auðveldara er að brenna sig í sólinni. Hér að neðan færðu svör við nokkrum spurningum um ástandið.

Gervihnettir sem og mælingar á jörðu niðri og vindmælingar hátt yfir jörðu sýna sömu niðurstöðu. Þ.e. að á næstu dögum verður minna óson í loftinu fyrir ofan okkur. Þetta þýðir að þú verður fyrir meiri útfjólublári geislun, UV.

Hvað er óson?

Óson er gas. Það samanstendur af þremur súrefnisatómum. Þegar óson verður fyrir barðinu á útfjólubláu ljósi er einu atómi hent. UV ljósið stöðvast.

„Frjálsa“ súrefnisatómið finnur nýtt par og saman mynda þau nýja ósonsameind. Ósonið er ekki uppurið. Óson er að mestu framleitt í belti umhverfis miðbaug. Meðal annars mynda eldingar óson. Þetta óson dreifist síðan um plánetuna.

Hvað er útfjólublátt ljós, UV?

Það er ljós sem hefur mikla orku. Litur ljóssins segir þér hversu mikla orku það hefur. Rautt ljós hefur lítið. Blár hefur mikið. UV hefur fleiri liti en þann bláa. Það hefur svo mikla orku að það getur skemmt húðina þína og þú getur ekki séð UV ljós.

Af hverju er það hættulegt?

Nú eru margir enn fölir eftir sólarleysi í vetur og það þýðir að jafnvel tiltölulega lítið UV ljós getur valdið húðskemmdum. ,,Á sumrin höfum við venjulega aukavörn vegna þess að við höfum nú þegar lit,“ segir Tove Svendby yfirmaður hjá norsku loftrannsóknastofnuninni.

Mikilvægt er hversu mikið óson er í andrúmsloftinu. Lækkun um eitt prósent leiðir til aukningar á útfjólubláum geislum um tæplega 1,5 prósent. ,,Loftmassinn sem nú liggur yfir okkur hefur 15-25 prósent minna óson en venjulega. Það gefur umtalsvert meiri útfjólubláa geislun en venjulega og þar með mun meiri hætta á að þú skaðist af sólinni.“

UV geislun nær í gegnum ský

Ský, og sérstaklega þunn ský og þoka, valda því einnig að skaðlega ljósið dreifist um himininn áður en það nær til jarðar. Þetta þýðir að geislunin kemur frá öllum himninum og í minna mæli beint frá sólinni. Þetta þýðir að þú getur brennt þig í sólinni þótt þú sitjir í skugga.

Versta ástandið þar sem snjór

Snjór endurkastar nærri 80 prósent af UV-ljósi og því er rétt að endurkast geislunar frá snjó í kringum þig er stór hluti vandans. Engu að síður er það sólarhæð og magn ósons sem er allsráðandi. Þú ert betur varinn fyrir geisluninni ef þú ert á láglendi, einhvers staðar án snjós.

Engu að síður ertu berskjaldaður. Útfjólublá geislun minnkar um það bil 5 prósent fyrir hvern kílómetra lægra sem þú ert í landslaginu. Jafnvel grænt gras endurkastar einhverju UV-ljósi. Fjallað var um málið í norska ríkisútvarpinu.