Á fundi miðstjórnar ASÍ í dag voru lagðar fram og samþykktar tillögur Efnahags-, skatta- og atvinnumálanefndar sambandsins um breytingar á skattkerfinu. Markmið breytinganna er að létta byrðum af fólki með lágar- og millitekjur, auka jafnrétti og koma á sanngjarnri skattheimtu.
Rannsókn hagdeildar ASÍ frá 2017 sýnir að skattbyrði hinna tekjulægstu hefur hækkað mest á undanförnum árum og dregið hefur úr jöfnunarhlutverki skattkerfisins. Munar þar mestu að skattleysismörk hafa ekki fylgt launaþróun og vaxta- og barnbótakerfin hafa markvisst verið veikt og eru nú í skötulíki miðað við það sem áður var.
Húsnæðisstuðningur hins opinbera hefur þannig rýrnað á sama tíma fasteigna- og leiguverð hefur rokið upp. Á síðustu árum hefur barnafjölskyldum sem fá stuðning í gegnum barnabótakerfið fækkað mikið og bæturnar sem hlutfall af launum lækkað verulega. Stuðningskerfin nýtast nú aðeins fámennum hópi mjög tekjulágra einstaklinga. Þau eru ekki lengur það tekjujöfnunartæki sem lagt var upp með vegna vaxandi tekjuskerðinga. Þessu vill Alþýðusambandið breyta og leggur því fram hugmyndir um breytingar á skattkerfinu sem auka jöfnuð og ráðstöfunartekjur megin þorra launafólks.
Skattkerfið:
- Þrepaskipt skattkerfi með 4 skattþrepum
- Fjórða þrepið verði hátekjuþrep
- Skattleysismörk hækki og fylgi launaþróun
- Breytingin auki ráðstöfunartekjur mest hjá þeim sem hafa laun undir 500.000 kr. á mánuði
Húsnæðisstuðningur:
- Endurreisa þarf húsnæðisstuðningskerfin
- Koma þarf í veg fyrir að sveiflur á markaði hafi áhrif á stuðninginn og þar með afkomu launafólks
Barnabætur:
- Barnabætur nái til þorra barnafjölskyldna
- Dregið verulega úr tekjuskerðingum
- Tekjuskerðingarmörk hækki og fylgi launaþróun
Til að mæta tillögunum getur hið opinbera horft til nokkurra mögulegra tekjuöflunarleiða ss. hækkunar fjármagnstekjuskatts sem eykur samræmi í skattlagningu launa og fjármagns, upptöku auðlegðarskatts og aukins skattaeftirlits.
ASÍ telur að skattkerfið eigi á hverjum tíma að tryggja jöfnuð og réttláta skiptingu á fjármögnun velferðar og sameiginlegra verkefna. Það er staðreynd að á síðustu árum hefur skattbyrði launafólks aukist umtalsvert. Aukningin er lang mest hjá þeim sem hafa lægstar tekjur. Þetta hefur gerst á sama tíma og verkalýðshreyfingin hefur gert kjarasamninga sem var sérstaklega ætlað að bæta kjör lægst launuðu hópanna. Skattkerfið hefur því beinlínis unnið gegn markmiðum kjarasamninga um að bæta stöðu láglaunafólks og auka jöfnuð. Við þetta verður ekki unað.
ASÍ leggur áherslu á að gerðar verði gagngerar breytingar á tekjuskattskerfinu samhliða verulegri hækkun barnabóta og húsnæðisstuðnings. Þannig verði jöfnunarhlutverk skattkerfisins aukið til muna og dregið úr skattbyrði lág- og millitekjufólks.
Skattatillögur ASÍ
- Í skýrslu hagdeildar ASÍ sem gefin var út haustið 2017 var skattbyrði launafólks rakin frá árinu 1998. Niðurstaða skýrslunnar var að skattbyrði launafólks hefur aukist á síðustu áratugum og mest hefur aukningin orðið hjá tekjulægstu hópunum[1].
- Rekja má þróunina til þriggja þátta:
- Samspils launaþróunar og persónuafsláttar sem leitt hefur til raunlækkunar skattleysismarka yfir tíma.
- Minni fjölskyldustuðnings í gegnum veikingu barnabótakerfisins með minni fjármunum og auknum skerðingum.
- Minni húsnæðisstuðnings í gegnum veikingu vaxta- og húsnæðisbótakerfisins með minni fjármunum og auknum skerðingum.
- Skatta- og tilfærslukerfin gegna lykilhlutverki í að draga úr ójöfnuði[2] og hefur skattastefna undanfarinna áratuga því unnið gegn markmiðum um jöfnuð og dregið úr ábata þeirrar kjarastefnu sem miðað hefur að því að bæta kjör hinna tekjulægstu.
Skattbreytingar í þágu vinnandi fólks
- ASÍ leggur til breytingar á tekjuskattskerfinu sem auka jöfnuð og bæta lífskjör þorra almennings. Breytingarnar hefðu jákvæð eða hlutlaus áhrif á 95% einstaklinga á vinnumarkaði. Tillögurnar byggja á að:
- Skattþrepum verði fjölgað í fjögur og fjórða þrepið verði hátekjuþrep.
- Skattleysismörk hækki og fylgi launaþróun.
- Breytingarnar auki ráðstöfunartekjur mest hjá einstaklingum sem hafa laun undir 500 þúsund kr. á mánuði.
- Barnabótakerfið verði eflt til muna þannig að það styðji við meginþorra barnafólks.
- Dregið verði verulega úr tekjuskerðingum og tekjuskerðingamörk fylgi launaþróun.
- Endurreisa þarf húsnæðisstuðningskerfin.
- Koma þarf í veg fyrir að sveiflur í eignaverði hafi áhrif á húsnæðisstuðning og afkomu þeirra sem reiða sig á kerfið.
Ekki verði þrengt að samneyslu og félagslegum innviðum
- Tryggja þarf að skattkerfisbreytingin leiði ekki til þess þess að þrengt verði að samneyslunni og innviðum velferðar. Til að mæta tillögunum getur hið opinbera horft til nokkurra mögulegra tekjuöflunarleiða:
- Auknar ráðstöfunartekjur hinna tekjulágu munu koma fram í auknum neyslusköttum hins opinbera.
- Hækka þarf fjármagnstekjuskatt og auka samræmi í skattlagningu á fjármagn og launatekjur.
- Tekinn verði upp auðlegðarskattur.
- Notendur sameiginlegra auðlinda greiði fyrir það eðlilegt afgjald.
- Skattaeftirlit verði aukið til muna og brugðist verði við kennitöluflakki.
[1] Sjá nánar skýrslu Hagdeildar ASÍ, “Skattbyrði launafólks 1998-2016”, https://www.asi.is/media/313630/skattbyrdi-launafolks-1998-2016.pdf
[2] Líkt og OECD hefur bent á, „Tax and transfer systems play a key role in lowering overall income inequality. Three quarters of the average reduction in inequality they achieve across the OECD is due to transfers“
