Covid-19 andlát á Íslandi – Yfirlit frá Landlækni
,,Andlát vegna Covid-19 hafa verið í umræðunni undanfarið. Fyrst langar mig að minna á að nálgast þá umræðu af virðingu og samkennd. Alls hafa 219 manns látist hérlendis frá 2020, beint af völdum Covid-19 eða Covid-19 var meðvirkandi þáttur andláts. Andlát er flokkað sem Covid-19 andlát ef viðkomandi lést á innan við einum mánuði eftir smit og læknir skráir Covid-19 sem orsök eða sem meðvirkandi þátt á dánarvottorð.“ Samkvæmt yfirliti Landlæknis síðan í nóvember s.l.
Árin 2020 og 2021 voru töluverðar en þó mismiklar takmarkanir í gangi í samfélaginu. Bólusetning hófst í desember 2020 en gert var átak í örvunarbólusetningum veturinn 2021. Ómíkron afbrigði veirunnar, sem hefur mikla smithæfni, tók yfir af delta afbrigði í desember 2021 til janúar 2022. Jafnframt var samkomutakmörkunum aflétt í lok febrúar 2022.
Af þessum 219 andlátum voru 180 á árinu 2022. Þar af voru 129 andlát á tímabilinu febrúar-apríl og 25 létust í júlí (mynd 1). Líkur eru á að fjöldi andláta árið 2022 sé afleiðing af mikilli útbreiðslu á Covid-19 á þessu tímabili enda gengu þá yfir tvær stærstu bylgjur Covid-19 frá upphafi (mynd 2). Þess má geta að 5 Covid-19 andlát voru skráð í ágúst og september. Í alþjóðlegum samanburði er fjöldi andláta vegna Covid-19 á Íslandi árin 2020-2022 lágur miðað við mannfjölda.
Sjá covid.is
Umframdauðsföll
Eins og áður hefur komið fram er talið að áreiðanlegasta aðferðin til að meta fjölda andláta af völdum Covid-19 faraldurs sé að skoða heildarfjölda andláta af öllum orsökum og meta umframdauðsföll miðað við meðaltal fyrri ára.
Eins og sjá má á mynd 3 var heildarfjöldi andláta á Íslandi af öllum orsökum óvenju mikill í mars 2022 (rauð lína). Andlát í júlí 2022 voru einnig mörg miðað við meðaltali fyrri ára en á þessu tímabili gengu yfir tvær stærstu bylgjur Covid-19 (mynd 2).
Sjá einnig:
- Frétt á vef embættis landlæknis frá 29. ágúst sl. Umframdauðsföll á Íslandi og COVID-19
Sóttvarnalæknir
25.10.2022
Staða COVID-19 faraldurs
Undanfarinn mánuð hafa mörg ESB/EES ríki tilkynnt til sóttvarnastofnunar Evrópusambandsins (ECDC) aukningu á COVID-19 sjúkrahúsinnlögnum, einnig gjörgæslu, auk aukningu á tíðni smita. Dánartíðni er lág en um þriðjungur landa tilkynnti þó um aukningu á dauðsföllum hjá íbúum hjúkrunarheimila. Talið er að í Evrópu muni minni fylgni við sóttvarnir, aukin innivera í haust/vetur, kaldara veður og samkomur og viðburðir sem fylgja þessum árstíma stuðla að frekari aukningu tilfella. Þá hefur þátttaka í seinni örvunarbólusetningu verið frekar dræm í mörgum ESB/EES löndum.
Misjafnt er í löndum hve mörg sýni eru tekin opinberlega og því erfitt að segja um nákvæman fjölda smita. Hins vegar eru sjúkrahúsinnlagnir og dauðsföll skráð þó það geti verið munur milli landa hvernig þeirri skráningu er háttað.
Hérlendis hefur fjöldi greindra tilfella haldist nokkuð stöðugur síðan í sumar og nýgengi farið hægt lækkandi og er nú rúmlega 100 per 100 þúsund íbúa (var rúmlega 10 þús. per 100 þús. íbúa þegar hæst var um mánaðarmót febrúar/mars sl.). Um 55% íbúa hafa greinst með COVID-19 en fjöldinn er líklega meiri skv. mótefnamælingum. Þá hafa margir sýkst oftar en einu sinni. Hlutfall jákvæðra sýna hefur verið um 30% sem er hátt og bendir til að smit sé útbreitt í samfélaginu og ekki allir fari í opinber próf. Um 96% afbrigða hér er BA.5, um 3% BA.2 og 1% BA.4. Fá tilfelli BQ.1, BQ1.1, BQ1.2 og XBB hafa greinst (sjá um afbrigði hér fyrir neðan). Bólusetningastaða er með ágætum en allir 60 ára og elddri auk fólks í áhættuhópum eru hvattir til að fara í örvunarbólusetningu fyrir veturinn. Nú eru 7 inniliggjandi á Landspítala með COVID-19 en enginn á gjörgæslu og enginn inniliggjandi á Sjúkrahúsinu á Akureyri. Skv. dánarvottorðum hafa 213 látist vegna COVID-19 til og með júlí sl.
Neyðarnefnd Alþjóðaheilbrigðismálastofnunarinnar (WHO) kom saman þann 13. okt sl. og voru niðurstöður hennar að COVID-19 teljist enn heilsuógn á heimsvísu. Þrátt fyrir aukið ónæmi vegna bólusetninga og/eða fyrri smita þannig að alvarlegum veikindum og dauðsföllum hafi fækkað þá stafar enn ógn af faraldrinum. Dauðsföll eru tíðari en gerist með aðrar öndunarfærasýkingar. Óvissa ríkir vegna breytileika veirunnar og hugsanlegra afleiðinga nýrra afbrigða. Sjúkdómurinn og afleiðingar hans til lengri og skemmri tíma valda áfram miklu álagi á heilbrigðisstofnanir og starfsfólk. Víða hefur sýnatökum og rannsóknum fækkað en mikilvægt er að halda áfram skimunum og raðgreiningu til að geta metið stöðuna og gripið inn í ef þarf. Ná þarf markmiðum í örvunarbólusetningum áhættuhópa til að vernda þá sem eru í mestri hættu. Þá þarf að tryggja aðgang að meðferð þ.m.t. lyfjum.
Mynd. Dauðsföll vegna COVID-19 í Evrópu per viku 2020-2022. WHO
Ómíkron (B.1.1.529) er enn ráðandi afbrigði SARS-CoV-2 veirunnar í heiminum en ómíkron spratt frá upprunalegu veirunni. Í Evrópu eru ómíkronafbrigðin BA.4/BA.5 algengust (98%). Önnur ómíkronafbrigði sem fylgst er með eru BA.2 og BA.2.75. Fjöldi annarra afbrigða ómíkron er í dreifingu en BQ.1 hefur verið í aukningu í Evrópu sem og BQ1.1. Þau afbrigði eru frá BA.5 en hins vegar eru engar vísbendingar komnar fram um að þau smitist frekar eða valdi meiri veikindum. Þó er talið líklegt að BQ.1 geti frekar vikið sér undan ónæmissvari líkamans þannig að smitum gæti fjölgað ef það nær yfirhöndinni. Sama afbrigði hefur einnig verið í aukningu í Bandaríkjunum en í Asíu hefur einnig verið aukning á XBB afbrigði sprottnu frá BA.2.
Inflúensan er einnig komin til landsins en nokkur tilfelli hafa verið staðfest í rannsókn síðustu tvær vikur. Tíðni öndunarfærasýkinga um þessar mundir hérlendis er svipuð og var árið 2021. Veturinn 2020-2021 kom engin inflúensa en síðasta vetur kom hún seinna en venjulega og tilfelli voru færri. Í ár er búist við inflúensu og öðrum öndunarfærasýkingum, þ.m.t. RS-veiru, eins og áður fyrr enda engar samkomutakmarkanir við lýði nú.
Sóttvarnalæknir mælir með örvunarbólusetningu gegn COVID-19 og inflúensubólusetningu fyrir áhættuhópa. COVID-19 örvunarbólusetningar eru gerðar með tvígildu bóluefni gegn upprunalega ómikron afbrigði sem veitir betri vörn. Aðrir fullorðnir sem hafa ástæðu til geta einnig fengið bólusetningu þegar bólusetningu áhættuhópa lýkur. Heilsugæslan er hvött til að bjóða þeim bólusetningu sem koma til þeirra. Og þó margir séu orðnir þreyttir á ástandinu er áfram mikilvægt að sinna sóttvörnum til að vernda sjálfan sig og aðra. Nota grímu þar sem það á við innandyra í margmenni, lofta vel út, halda fjarlægð í margmenni og sinna handhreinsun og þrifum. Einnig er mikilvægt að mæta ekki í vinnu eða skóla með einkenni öndunarfærasýkingar heldur halda sig til hlés þar til bata er náð. Persónulegar sóttvarnir veita vörn gegn pestum.
Sóttvarnalæknir