Íslenskur sjávarútvegur hefur lengi verið háður þorsknum og þorskstofninn hefur verið undirstaða efnahagslegs og samfélagslegs stöðugleika. Á seinni hluta 20. aldar jukust afköst botnvörpuveiða til muna og er talið að sú veiðiaðferð hafi að öllum líkindum valdið hruni þorskstofnsins.
Þetta leiddi til innleiðingar kvótakerfisins, sem átti að vera leið til að vernda stofninn. Hins vegar hefur kvótakerfið haft þau áhrif að þjappa veiðum á þorski meira á botnvörpuna, og þar með viðhaldið og jafnvel aukið eyðilegginguna á þorskstofninum. Þetta samræmist ágætlega við getuleysi Hafrannsóknastofnunar að byggja upp þorskstofninn síðustu fjörutíu ár.
Áhrif botnvörpuveiða
Botnvörpuveiðar hafa í för með sér gríðarlegt tjón fyrir þorskstofninn. Rannsóknir hafa sýnt að stór hluti þorsksins sem fer undir botnvörpur deyr eða slasast alvarlega. Þetta þýðir að stór hluti af þeim þorski sem lendir fyrir áhrifum botnvörpu án þess að vera veiddur nær aldrei að hrygna og þar með minnkar endurnýjun stofnsins. Auk þess hefur botnvarpan áhrif á lífríki hafsbotnsins og getur raskað viðkvæmum vistkerfum.
Kvótakerfið: Verndun eða andhverfa?
Kvótakerfið var innleitt í þeim tilgangi að stjórna veiðum og vernda þorskstofninn. Hins vegar hefur kerfið haft ófyrirséðar afleiðingar. Með því að úthluta veiðiheimildum til fárra aðila hefur dregið úr samkeppni og þrýstingurinn á að hámarka afla hefur aukist. Þetta hefur leitt til þess að botnvörpuveiðar hafa orðið enn algengari, þar sem þær eru áhrifaríkasta leiðin til að veiða mikið magn af þorski á stuttum tíma.
Getuleysi Hafrannsóknastofnunar
Þrátt fyrir margvíslegar aðgerðir Hafrannsóknastofnunar hefur stofninn ekki náð sér á strik á undanförnum áratugum. Þetta má að hluta til rekja til áhrifa botnvörpuveiða og kvótakerfisins. Stofnunin hefur ekki tekist að finna leiðir til að draga úr notkun botnvörpu eða til að stjórna veiðum á þann hátt að stofninn geti byggt sig upp á ný.
Niðurstaða
Áhrif botnvörpuveiða á þorskstofninn eru gríðarleg og ljóst er að núverandi kerfi hefur ekki tekist að vernda stofninn. Kvótakerfið, sem átti að vera leið til verndar, hefur í raun snúist upp í andhverfu sína og stuðlað að áframhaldandi niðurbroti stofnsins. Það er því ljóst að þörf er á nýjum leiðum til að stjórna veiðum og vernda þorskstofninn til framtíðar.
Leigja tonnið á 500.000 kr. og greiða 0 kr. í auðlindagjald og 0 kr. í vsk
Stórútgerðin veldur stórkostlegum og óbætanlegum skaða á fiskveiðiauðlind þjóðarinnar
Umræða
