Hæstiréttur Danmerkur kvað upp nýjan úrskurð í máli nr. BS-21907/2025-HJR, þar sem staðfest er að hægt sé að framfylgja umgengni með því að barn sé sótt heim til foreldris, að því gefnu að það sé gert á mildan, faglegan og barnvænan hátt.
Þá er sérstaklega vísað til 8. greinar Mannréttindasáttmála Evrópu, sem tryggir rétt barns til fjölskyldulífs og tengsla við báða foreldra.
Réttur til fjölskyldulífs er mannréttindi
Markmiðið er að tryggja að ríkið verndi og styrki samband barns við báða foreldra, í samræmi við skyldur samkvæmt Mannréttindasáttmálanum.
„Hæstiréttur sendir hér skýr skilaboð: Danmörk verndar tengsl barns við báða foreldra. Úrskurðurinn undirstrikar að réttarkerfið á að vernda öryggi barnsins og virða rétt þess til fjölskyldulífs, eins og mannréttindi krefjast,“ segir Jesper Lohse, formaður World Parents Organization.
Skref í baráttunni gegn foreldraútilokun
Í kjölfar nýrra laga í Danmörku er foreldraútilokun nú skilgreind sem andlegt ofbeldi gegn barni. Úrskurður Hæstaréttar styrkir það sjónarmið að barn má ekki missa samband við foreldri vegna samstarfsvanda eða átaka milli fullorðinna.
„Með því að skýra að hægt er að framfylgja umgengni á forsendum barnsins, verður þetta mikilvægt verkfæri til að vernda barnið gegn foreldraútilokun. Þetta sýnir að Danmörk tekur bæði tilfinningar barna og rétt foreldra alvarlega,“ segir Lohse.
Faglegra og mannúðlegra kerfi í mótun
Úrskurðurinn gerir kröfu um aukið samstarf dómstóla, fjölskyldustofu og sveitarfélaga með sérfræðingum á sviði barnaverndar og sálfræði.
Þetta fellur að markmiðum um nútímalegt og mannúðlegt kerfi, þar sem hagsmunir barns eru í fyrirrúmi og góð hegðun foreldra verðlaunaðir.
Danmörk fremst í Evrópu
Með þessum úrskurði styrkir Danmörk stöðu sína sem eitt fyrsta ríki Evrópu til að innleiða baráttu gegn foreldraútilokun, bæði í lögum og dómaframkvæmd. Þar er velferð barns, mannréttindi og jafnræði foreldra sett á sama stall.
Meginatriði lagabreytinganna sem taka gildi 1. janúar 2026
-
Foreldraútilokun verður tekin til greina í öllum málum fyrir dómstólum.
-
Umgengni skal tryggð innan fjögurra vikna.
-
Heildstæð rannsókn máls skal lokið innan fjögurra mánaða.
-
Foreldraútilokun er skilgreind sem andlegt ofbeldi samkvæmt hegningarlögum.
-
Hægt er að ákveða eftirlit eða stuðning við umgengni ef áhyggjur liggja fyrir.
-
Allir starfsmenn fjölskyldudómstóla fá fræðslu um foreldraútilokun.
-
Sérstök barnadeild tryggir að hvert barn hafi sinn trausta fulltrúa.
-
Sáttamiðlun og samstarfsnámskeið eru boðin foreldrum án endurgjalds.
-
Landsbundnir stuðningshópar fyrir foreldraútilokaða hafa verið stofnaðir með ríkisfjármagni.
Úrskurðurinn markar tímamót í dönskum fjölskyldurétti, þar sem áhersla er lögð á að tengsl barns við báða foreldra séu ekki aðeins réttur foreldra, heldur réttur barnsins sjálfs.
,,Afleiðingar fyrir börn og foreldra geta verið alvarlegar og langvarandi“
