Óvissustig vegna landriss á Reykjanesskaga

Samhliða hefur Veðurstofa Íslands fært litakóða fyrir flug á gult.
Íbúafundur verður haldinn í íþróttahúsinu Grindavík kl. 16 á morgun, mánudag 27. janúar, þar sem vísindamenn frá Veðurstofunni og Jarðvísindastofnun munu gera grein fyrir stöðunni auk fulltrúa frá almannavarnadeild ríkislögreglustjóra og lögreglustjóranum á Suðurnesjum. Almannavarnadeild ríkislögreglustjóra, Veðurstofan og þær stofnanir sem málið varða hafa aukið samráð og fylgjast með stöðunni.

Möguleg kvikusöfnun undir svæðinu við fjallið Þorbjörn á Reykjanesi. Landris hefur mælst undanfarna daga. Jarðskjálftahrina hefur verið í gangi á svæðinu á sama tíma. Óvissustig Almannavarna virkjað.

Landris hefur mælst frá 21. janúar og virðist miðja þess vera á Reykjanesskaganum rétt vestan við fjallið Þorbjörn. Landrisið er óvenju hratt eða um 3-4 mm á dag og í heildina er það orðið um 2 cm þar sem það er mest og kemur fram bæði á síritandi GPS mælum og í bylgjuvíxlmælingum úr gervitunglum. Landrisið er líklegast vísbending um kvikusöfnun á nokkurra km dýpi. Ef skýringin er kvikusöfnun er hún enn sem komið er mjög lítil en gróft mat er að rúmmálið sé af stærðargráðunni 1 milljón rúmmetrar (0,001 km3).  Þetta er niðurstaða samráðsfunda vísindamanna sem haldnir voru á Veðurstofunni nú í morgun og eftir hádegi.

Atburðarásin er óvenjuleg fyrir svæðið

Nákvæmar mælingar á jarðskorpuhreyfingum á Reykjanesskaganum ná yfir tæplega 3 áratugi. Á því tímabili hefur sambærilegur landrishraði ekki mælst. Atburðarásin er því óvenjuleg fyrir svæðið ef miðað er við reynslu undarfarinna áratuga. Landrisið mælist samfara jarðskjálftahrinu austan við rismiðjuna (norðaustan við Grindavík)  sem mælst hefur frá 21. janúar. Stærstu skjálftarnir mældust 22. janúar og voru 3.7 og 3.6 að stærð og fundust vel á Reykjanesskaganum og allt norður í Borgarnes.  Dregið hefur úr hrinunni síðustu daga. Jarðskjálftahrinur eru algengar á svæðinu og þessi hrina getur ekki talist óvenjuleg ein og sér. Það að landris mælist samfara jarðskjálftahrinunni, gefur tilefni til þess að fylgjast sérstaklega náið með framvindu á svæðinu.

Kortið sýnir skjálftavirkni norður af Grindavík frá 17. janúar, 2020. Rauðu rákirnar tákna þekktar gossprungur. Svarti þríhyrningurinn sýnir staðsetningu SIL-jarðskjálftastöðvarinnar.

Dæmi um hraungos úr sprungum á svæðinu á 13. öld

Landrisið mælist á flekaskilum og innan eldstöðvakerfis Svartsengis sem er ýmist talið sjálfstætt eldstöðvakerfi eða talið vera hluti stærra kerfis sem kennt er við Reykjanes. Síðast gaus í kerfinu í Reykjaneseldum sem stóðu yfir með hléum á tímabilinu 1210-1240 en á því tímabili gaus nokkrum sinnum þar af urðu þrjú eldgos í Svartsengiskerfinu. Eldgosin voru hraungos á 1-10 km löngum gossprungum en engin sprengigos eru þekkt í Svartsengiskerfinu. Stærsta gos í hrinunni á 13. öld myndaði Arnarseturshraun (um 0,3 km3 og 20 km2). Algengast er að gos af þessari gerð standi yfir í nokkra daga, uppí nokkrar vikur.
Jarðskjálftavirkni er mjög algeng á svæðinu og tengist flekahreyfingum, jarðhitavirkni og hugsanlega innskotavirkni. Stærstu skjálftar sem mælst hafa á vesturhluta Reykjanesskagans eru um 5,5 að stærð.
Nánari upplýsingar um eldstöðvakerfið á Reykjanesi fá finna á Íslensku eldfjallasjánni.

Mögulegar sviðsmyndir

Atburðarrásin hefur aðeins staðið yfir í nokkra daga og óvíst hvort að hún leiði til frekari atburða sem hafi áhrif. Út frá þeim upplýsingum sem þegar liggja fyrir eru eftirfarandi sviðsmyndir mögulegar án þess að hægt sé að segja til um hver þeirra er líklegust eða hversu hratt atburðarásin mun þróast.
Ef landris stafar af kvikusöfnun:

• Kvikusöfnun hættir mjög fljótlega án frekari atburða.
• Kvikusöfnun heldur áfram á sama stað og hraða  í einhvern tíma án þess að til stærri atburða komi
• Kvikusöfnun heldur áfram og leiðir til gangainnskots
• Kvikusöfnun heldur áfram og leiðir til gangainnskots og eldgoss (hraungoss á sprungu).
• Kvikusöfnun veldur jarðskjálftavirkni með stærri skjálftum á þessu svæði (allt að M6)

Ef landris stafar ekki af kvikusöfnun:

• Landrisið gæti valdið eða tengst frekari skjálftavirkni og þar með hugsanlega stærri skjálftum á þessu svæði (allt að M6).

Óvissustig Almannavarna virkjað og boðað verður til íbúafunda

Ríkislögreglustjóri hefur lýst yfir óvissustigi Almannavarna  í samráði við lögreglustjórann á Suðurnesjum. Samhliða hefur Veðurstofa Íslands fært  litakóða fyrir flug á gult . Íbúafundur verður haldinn í íþróttahúsinu Grindavík kl. 16 á morgun, mánudag 27. janúar, þar sem vísindamenn frá Veðurstofunni og Jarðvísindastofnun munu gera grein fyrir stöðunni auk fulltrúa frá almannavarnadeild ríkislögreglustjóra og lögreglustjóranum á Suðurnesjum.  Sólarhringsvakt Veðurstofunnar hefur aukið eftirlit með svæðinu. Eins verður eftirlit aukið með uppsetningu fleiri mælitækja til að vakta og greina betur framvindu atburða.

Myndin sýnir jarðskorpuhreyfingar á Reykjanesskaga 18.-24. janúar mældar með InSAR bylgjuvíxlmælingum á myndum frá Sentinel-1 gervitunglinu (InSAR:  interferometric analysis of synthetic aperture radar images). Miðja svæðisins þar sem breytingar greinast í myndinni er við fjallið Þorbjörn. Rauði liturinn táknar breytingar yfir 15 millimetra.
Myndin sýnir breytingar á fjarlægð til gervitungls í millimetrum (LOS:  line-of-sight change), en fjarlægðarbreytingin tengist bæði landrisi og láréttum færslum jarðskorpunnar. Svarta línan á myndinni sýnir staðsetningu prófíls sem sýndur er sérmynd hér að neðan. Örvar á myndinni sýna flugstefnu og sjónarhorn gervitungslins. (Úrvinnsla:  Vincent Drouin, ÍSOR).
Óvissustigi er lýst yfir þegar grunur vaknar um að eitthvað sé að gerast af náttúru- eða mannavöldum, sem á síðari stigum gæti leitt til þess að heilsu og öryggi fólks, umhverfis eða byggðar sé ógnað.
Fylgist með frekari upplýsingum fra almannavörnum, á Facebook https://www.facebook.com/almannavarnir/
Nánari upplýsingar um jarðhræringar má sjá á www.vedur.is
Sjá tilkynningu frá Veðurstofunni hér: https://www.vedur.is/…/moguleg-kvikusofnun-undir-svaedinu-v…