Jón Þór Ólafsson þingmaður og VR, stefndu í sameiningu íslenska ríkinu – Kjararáði, vegna úrskurða Kjararáðs um tuga prósenta hækkanir ofan á ofurlaun. Þingmenn og ráðherrar, fengu m.a. 45% launahækkun hjá Kjararáði
Nú hefur héraðsdómur Reykjavíkur vísað máli Jóns Þórs og VR frá dómi og hér að neðan er hægt að lesa röksemdir dómsins fyrir frávísuninni sem er vegna skorts á aðild stefnenda.Engin efnisleg meðferð fór fram af þeim sökum. Ekki liggur fyrir hvort dómnum verði áfrýjað
Rökstuðningur dómara: Dómkröfur stefnenda lúta aðallega að því að ákvörðun kjararáðs frá 29. október 2016, að því marki sem hún tekur til þingfararkaups og launakjara ráðherra, verði ógilt með dómi. Ráðið verður af málatilbúnaði stefnenda að þeir telji ákvörðunina haldna svo verulegum annmörkum, bæði að formi og efni til, að það beri að fella hana úr gildi. Þá er til vara krafist viðurkenningar á því að ákvörðunin hafi verið ólögmæt og er sú krafa byggð á sömu röksemdum.
Stefnandinn Jón Þór byggir á því að hann hafi lögvarða hagsmuni af úrlausn um dómkröfurnar, en stefnandinn VR byggir aðild sína á 3. mgr. 25. gr. laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála og telur félagsmenn sína hafa lögvarða hagsmuni af því að dómstólar leysi úr kröfunum.
Meðal meginskilyrða þess að dómstólar leysi úr sakarefni er að dómsúrlausn skipti máli fyrir stöðu stefnanda að lögum. Í þessu felst að það verður að skipta máli lagalega fyrir málsaðila að fá niðurstöðu um sakarefnið. Þessi regla tengist þeirri reglu 1. mgr. 24. gr. laga nr. 91/1991 að dómstólar leysi ekki úr um réttindi manna sem ráðast af öðrum reglum en réttarreglum, sem og þeirri reglu að dómstólar verða ekki krafðir lögfræðilegs álits sem tengist ekki úrlausn um ákveðna kröfu, sbr. 1. mgr. 25. gr. laganna.
Í ljósi réttar manna til aðgangs að dómstólum og eftirlitsskyldu dómstóla með framkvæmdarvaldinu ber að gæta varfærni við að vísa máli frá dómi vegna skorts á lögvörðum hagsmunum, sbr. 1. mgr. 70. gr. stjórnarskrárinnar, sbr. 1. mgr. 6. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Ber því að meta hvort það geti á einhvern hátt haft raunhæft gildi fyrir réttarstöðu stefnenda að fá leyst úr dómkröfum sínum að teknu tilliti til þeirra hagsmuna sem gerð er grein fyrir í stefnu og voru nánar skýrðir við munnlegan málflutning.
Stefnandinn Jón Þór þiggur laun samkvæmt umræddri ákvörðun kjararáðs og hefur hún í þeim skilningi þýðingu fyrir fjárhagslega stöðu hans. Aftur á móti eru hagsmunir stefnandans af úrlausn um dómkröfur sínar ekki studdir við slíkt. Eins og rakið hefur verið að framan telur stefnandinn lögvarða hagsmuni sína leiða af þeirri skyldu sinni sem alþingismanns að gæta almannahagsmuna. Þá varði úrslit málsins miklu um framtíð hans sem stjórnmálamanns þar sem ákvörðunin dragi úr trausti almennings á þingmanninum.
Jafnframt er tekið fram að stefnandinn gæti hagsmuna allra alþingismanna, þar með talið þeirra sem séu jafnframt ráðherrar. Að teknu tilliti til þessa verður ekki séð að stefnandinn hafi beinna og sérstakra hagsmuna að gæta af því að efnisdómur gangi um kröfur hans. Er þar litið til þess að ekki verður séð að það skipti máli fyrir stöðu hans að lögum að leyst verði úr kröfum hans eða að það hafi raunhæft gildi fyrir réttarstöðu hans.
Samkvæmt því skortir stefnandann lögvarða hagsmuni af því að dómstólar leysi úr kröfum hans. Þá er rétt að taka fram að aðalkrafan, eins og hún er fram sett, lýtur að því að ákvörðun kjararáðs verði ógilt að því er varðar kjör allra alþingismanna og allra ráðherra. Ákvörðunin tekur því til fjölda annarra manna auk stefnandans Jóns Þórs, auk þess sem ákvörðun um launakjör ráðherra varðar hóp manna sem stefnandinn tilheyrir ekki. Samkvæmt þessu hefur stefnandinn, hvað sem öðru líður, ekki lögvarða hagsmuni af því að fá ákvörðunina ógilta með þeim hætti sem greinir í kröfugerð hans, sbr. til hliðsjónar dóm Hæstaréttar frá 27. maí 2015 í máli nr. 284/2015.
Stefnandinn VR styður aðild sína við 3. mgr. 25. gr. laga nr. 91/1991 þar sem fram kemur að félög eða samtök manna geti í eigin nafni rekið mál til viðurkenningar á tilteknum réttindum félagsmanna eða lausnar undan tilteknum skyldum þeirra ef það samrýmist tilgangi félagsins eða samtakanna að gæta þeirra hagsmuna sem dómkrafan tekur til. Meðal skilyrða fyrir beitingu þessa ákvæðis er að félagsmenn sem eiga aðild að stefnandanum VR hafi lögvarða hagsmuni af því að fá úrlausn dómstóla um sakarefnið og geta hagsmunir þeirra þá færst til stefnandans sé nægileg stoð fyrir slíkri hagsmunagæslu í samþykktum félagsins.
Ráðið verður af athugasemdum við ákvæðið í frumvarpi sem varð að lögum nr. 91/1991 að úrræðinu, sem var þá nýmæli, væri ætlað að mæta þörfum í tilvikum þar sem afla þyrfti úrlausnar dómstóla um lögvarða hagsmuni einhvers hóps manna og var áréttað að ekki væri ætlunin að breyta áskilnaði réttarfarsreglna um lögvarða hagsmuni. Hagsmunir félagsmanna VR af málsókninni eru studdir við mikilvægi þess að stöðugleiki haldist í efnahagslífinu og á vinnumarkaði. Hefur stefnandinn bent á að húsnæðisskuldir meirihluta félagsmanna, sem séu um 34.800 talsins, hækki vegna óstöðugleika sem leiði til aukinnar verðbólgu og valdi rýrnun kaupmáttar félagsmanna.
Sú ákvörðun kjararáðs sem mál þetta varðar snýr ekki að félagsmönnum stefnandans VR og varðar ekki réttindi þeirra eða skyldur. Ákvörðunin hefur því ekki bein áhrif á hagsmuni félagsmanna, en stefnandinn vísar til þess að hún hafi óbein áhrif þar sem hún sé til þess fallin að valda óstöðugleika í efnahagslífi og á vinnumarkaði.
Slíkir hagsmunir, sem varða ekki félagsmenn stefnandans sérstaklega umfram aðra landsmenn, eru almennir og fullnægja ekki þeim áskilnaði að úrlausn um dómkröfurnar hafi þýðingu fyrir stöðu félagsmanna stefnandans að lögum. Að sama skapi verður ekki séð að málssóknin varði tiltekin réttindi félagsmanna í skilningi 3. mgr. 25. gr. laga nr. 91/1991. Aðild stefnandans til sóknar getur þegar af þessari ástæðu ekki stuðst við ákvæðið.
Samkvæmt þessu er það mat dómsins að úrlausn um dómkröfur stefnenda fæli aðeins í sér álit á því lögfræðilega álitaefni hvort hin umdeilda ákvörðun kjararáðs sé haldin annmörkum án þess að leyst sé úr réttarstöðu eða kveðið á um réttindi stefnandans Jóns Þórs eða félagsmanna stefnandans VR, sbr. 1. mgr. 25. gr. laga nr. 91/1991. Ber þvi að vísa máli þessu frá dómi. Rétt þykir að málskostnaður á milli aðila falli niður.
Ásgerður Ragnarsdóttir héraðsdómari kveður upp úrskurð þennan.
Ú R S K U R Ð A R O R Ð: Máli þessu er vísað frá dómi. Málskostnaður fellur niður.
Fréttatíminn birti fréttina þann 6.júní sl. ásamt stefnunni í heild sinni og er hún hér, neðst í greininni.
,,Bara til að fara yfir stöðu málsins. Við erum komin á góðan stað með þessu frumvarpi að því leytinu til að fellt verður úr gildi þetta kjararáð sem hefur verið að taka ólöglegar ákvarðanir vil ég segja og hef kært með VR þær ákvarðanir sem kjararáð tók m.a. á kjördag 2016 þegar það hækkaði laun þingmanna, ráðherra og annarra langt, langt umfram almenna launaþróun. Nú verður þetta kjararáð ekki lengur til jafnvel þótt lögin segðu að fylgja eigi einhverjum ákveðnum viðmiðum um almenna launaþróun, það var þess vegna sem ég og verkalýðsfélagið VR kærðum það mál.
Þeir sem áhuga hafa geta komið og mætt í dómsal, það verður held ég kl. 13.30 núna á fimmtudaginn, verður málið tekið fyrir, en þar biður ríkið eða ríkislögmaður um að fá að vísa málinu frá. Þeir vilja ekki að það mál sé tekið fyrir, sem er áhugavert, þegar borgarar eru að leita réttar síns þegar stjórnsýslustofnun tekur ákvörðun sem virðist, og benda mjög margir á það, hafa verið lögbrot.
Aðilar vinnumarkaðarins segja klárlega allir, bæði ASÍ og SA á þeim tíma, að sú ákvörðun hafi skapað verulegan usla á vinnumarkaði sem lögin segja alveg skýrt í greinargerð að megi ekki gera. Það má ekki setja kjarasamninga þorra launafólks í hættu, það má ekki einu sinni setja þá í hættu. Ekki það að það hafi síðan orðið, en það má ekki setja þá í hættu. Þannig eru lögin þegar ákvörðunin var tekin.
Eins og staðan er núna verður kjararáð fellt úr gildi. Það getur ekki tekið svona ólöglegar ákvarðanir áfram og það verður bara fest við launaþróun — að vísu vil ég fá að skoða það aðeins betur í þessu tilfelli um opinbera starfsmenn, að hvaða leyti það mun nákvæmlega þýða — en það er gott að verið er að festa þetta við almenna launaþróun þannig að ráðamenn hækki ekki í launum nema landsmenn hafi hækkað í launum. Það er meginreglan og það er mjög góð meginregla.
Annars skapast bara tortryggni. Fólk horfir upp á það eins það hefur verið að gera núna á síðasta eina og hálfa ári að ráðamenn hækka í launum og landsmenn sitja eftir. Ráðamenn hækka um tugi prósenta sem ASÍ og fleiri vöruðu við. VR og fleiri verkalýðsfélög vöruðu við og sögðu: Það verður ekki sátt á vinnumarkaði með þessu. Það er það sem við stöndum frammi fyrir núna, við stöndum frammi fyrir mjög miklu ósætti á vinnumarkaði. Sátt á vinnumarkaði þarf alltaf að grundvallast á sanngirni. Fólk upplifir það sem það hefur verið að upplifa, að ráðamenn fara langt umfram almenna launaþróun. Og þá verður ósætti.
Með frumvarpinu er samt sem áður verið að gera eitt. Á sama tíma og verið er að fella kjararáð úr gildi og segja: Þið eigið ekki að taka þessar ákvarðanir, þá er verið að færa ákvörðunartökuvaldið til ráðherra. Ég spurði 1. flutningsmann málsins, formann nefndarinnar, hv. þm. Óla Björn Kárason, um það áðan. Hann vildi meina að það væru örfá mál, en við verðum að fylgja því eftir, í nefndinni líka, og sjá hvaða mál þetta eru, hvaða raunverulegar heimildir er verið veita ráðherra til að taka ákvarðanir um laun og kjör áður en þessi festing verður, að launin hækki bara ef laun þeirra viðmiðunarstarfsmanna, sem eru að vísu opinberir eins og ég nefndi, hafa hækkað þar á undan.
Svo ég reki örlítið söguna og aðkomu mína að þessu. Strax á kjördag 2016 voru laun þingmanna hækkuð um 43%. Fyrr á árinu höfðu þau verið hækkuð um 13%. Þetta setti allt náttúrlega á hliðina. Kennarar sögðu upp í unnvörpum. Við þekkjum síðan söguna, bæði ASÍ og VR lýstu því mjög skýrt yfir að þetta væri að valda usla á vinnumarkaði.
Ég gagnrýndi þá ákvörðun strax og var með grein viku síðar þar sem ég hafði tekið stöðuna um hverjir gætu stöðvað þetta. Forsetinn hefði getað stöðvað það, en skiljanlega gerði hann það kannski ekki. Það hefði verið óhefðbundið að mörgu leyti. Kjararáð hefði getað viðurkennt mistök: Heyrðu, við tókum bara ranga ákvörðun og viðurkennum að ákvörðunin grundvallaðist ekki á almennri launaþróun, sem allir sáu að var ekki að gerast í þessu tilviki, og kjararáð ákveðið að þetta þyrfti að leiðrétta.
Ráðherra hefði líka getað sagt: Heyrðu, þið þurfið að leiðrétta þetta. Það er það sem Davíð Oddsson og Halldór Ásgrímsson gerði það á sínum tíma, þeir sendu bréf. Þegar því bréfi var ekki svarað af kjararáði þá settu þeir lög. Þetta var á fyrsta starfsári þeirra beggja, hvor á sínu ári, þá voru svona miklar launahækkanir á launum þingmanna og ráðherra, sem verkalýðshreyfingin gagnrýndi harðlega, og þær ollu miklum usla á vinnumarkaði. Hvað gerðist í kjölfarið? Í kjölfarið voru sett lög, lög á þessar ákvarðanir og það þurfti að taka nýjar ákvarðanir, þá erum við ekki að tala um 43% hækkanir, það voru miklu lægri prósentutölur þar undir, vel undir 10%, þannig að þingið gæti sett þau lög.
Ef þessi atriði væru ekki, ef enginn aðili væri sem gæti gert eitthvað í málinu; forsetinn, kjararáð, ráðherra, þingið, þá myndi ég kæra. Ég lagði það fram í þinginu að það skyldi gert. Ég nefndi það í forsætisnefnd þegar kjör þingmanna voru aðeins lækkuð til að koma eitthvað á móts við þetta. Ég nefndi það, en það var ekki nóg. Verkalýðshreyfingin hefur sagt að þetta sé ekki nóg sem hefur verið gert. Við Píratar lögðum fram frumvarp um að leiðrétta skyldi launin. Þessi launahækkun skyldi felld úr gildi og önnur tekin af kjararáði sem samsvaraði því sem lögin segðu, að við eigum að fylgja almennri launaþróun. Þetta var svæft í nefnd. Það fór ekkert lengra í þinginu. Um vorið talaði ég betur við lögfræðinginn og sagði: Heyrðu, við erum komin á þennan stað.
Við fórum yfir stöðuna, unnum við málið og niðurstaðan varð sú að hann sagði að til þess að eiga sem bestan séns væri að vera talinn aðili máls — takið eftir þessu — það að vera aðili máls, það að launafólk í þessu landi horfi upp á þetta og horfi upp á uslann á vinnumarkaði, horfi upp á það að verið sé að setja stöðugleikann í hagkerfinu í hættu — maður, eða kona, úti á götu í Bretlandi sem var ekki hrifinn af Brexit gat kært þá ákvörðun. Það er ekki hægt á Íslandi af því að dómstólar á Íslandi hafa skilgreint það svo þröngt hver sé aðili máls.
Hér geturðu sagt: Ég er aðili máls. Þetta hefur áhrif á mig. Ég vil gera eitthvað í málinu. Ég vil fá að kæra þessa ákvörðun stjórnvalda og fá niðurstöðu í það mál. Það að ég væri þingmaður, við reyndum að finna leiðir að því, það var ekki alveg víst að það tækist, en að hafa verkalýðsfélag sem klárlega er í hlutverki að standa vaktina gagnvart stjórnvöldum og öðrum fyrir umboðsmenn sína, fyrir aðila í sínu verkalýðsfélagi, vinna að hagsmunum þeirra, ef verkalýðsfélag getur ekki verið aðili að slíku dómsmáli þá er enginn sem getur verið aðili að slíku dómsmáli.
Eftir kosningarnar 2017 rétt fyrir áramót, í desember, þá samþykkti VR að kæra með mér kjararáð sem og við gerðum í desember. En það að taka málið fyrir hefur frestast töluvert. En núna gerist það eftir tvo daga. Þá fáum við að sjá hvort ríkið verði af sínum kröfum um að fá að vísa málinu frá. Ef ekki, og dómstólar komast að raun um að ákvörðunin hafi verið ólögleg, þá verður hún bara felld úr gildi, og þá þarf að taka aðra ákvörðun sem samræmist því að ráðamenn fari ekki upp fyrir það sem almenna launaþróunin er, að þeir þurfi að fylgja í kjölfarið þannig að lækkun verði launum ráðamanna.
Þá hef ég líka áhuga á að sjá hvernig þessi lög hérna myndu hafa áhrif á það, af því að það sem þetta frumvarp gerir er bara að festa í sessi þá ákvörðun sem kjararáð tók á sínum tíma, ákvörðun sem heildarsamtök á vinnumarkaði launafólks eða atvinnurekenda voru sammála um að væri ekki lögum samkvæmt og væri að valda usla, og væri ekki heimil.
Þetta er staðan. Þetta er yfirferðin. Það verður spennandi að sjá hvað gerist á fimmtudag. Þetta er í sal, held ég, 302 í Héraðsdómi Reykjavíkur, klukkan 13.30. Þá munum við sjá hvernig málið þróast.”
Stefna á hendur íslenska ríkinu vegna Kjararáðs
https://gamli.frettatiminn.is/2018/06/03/kjararad-lagt-nidur/
