Mikhail Gorbachev, síðasti leiðtogi Sovétríkjanna, féll frá í kvöld, 91 árs að aldri, skrifar Reuters-fréttastofan og vitnar í rússneska fjölmiðla. Að sögn Interfax fréttastofunnar lést hann í kvöld eftir að hafa verið alvarlega veikur um langt skeið. Einræði kommúnista hrundi og kalda stríðinu lauk undir stjórn síðasta þjóðhöfðingja Sovétríkjanna, Míkhaíls Gorbatsjovs.
Hlaut friðarverðlaun Nóbels
Vladimír Pútín Rússlandsforseti hefur kallað hrun Sovétríkjanna árið 1991 „mestu landpólitísku stórslys 20. aldar“. Gorbatsjovs verður minnst sem mannsins sem felldi sovéska heimsveldið. Það gerði hann í misheppnaðri tilraun til að hrinda í framkvæmd efnahagslegum og pólitískum umbótum í ríki sem þegar var á barmi hruns.
Árið 1990 fékk síðasti leiðtogi Sovétríkjanna friðarverðlaun Nóbels fyrir hlutverk hans í að binda enda á kalda stríðið. Auk þess verður Gorbatsjovs minnst fyrir að hafa gert nokkra mikilvæga afvopnunarsamninga við Bandaríkin. Hann kallaði einnig sovésku hermennina heim frá vígvöllunum í Afganistan árið 1989. Hann vildi umbætur heima fyrir, en ekki upplausn Sovétríkjanna. Það var engu að síður niðurstaðan þegar umbótaferlið fór fyrst að rúlla í harðsvíruðu kommúnistastjórninni og sýndi sovéskum borgurum ný tækifæri.
Bændafjölskylda
Mikhail Gorbatsjov fæddist 2. mars 1931 í Privolnoye nálægt borginni Stavropol í Norður-Kákasus. Á meðan hreinsanir Stalíns voru hvað mestar á þriðja áratugnum ólst Gorbatsjov upp í bændafjölskyldu fjarri miðju valdsins. Faðir hans var vélvirki í landbúnaði á samyrkjubúi og árið 1945 fékk hinn ungi Gorbatsjov starf sem vélaverkstjóri. En Mikhail Gorbatsjov hafði meiri metnað og árið 1950 flutti hann til Moskvu þar sem hann lauk lögfræðinámi þremur árum síðar. Eftir að hafa verið hluti af kommúnistahreyfingunni Komsomol gekk hann í kommúnistaflokkinn árið 1952.
Komst á toppinn
Eftir að hafa náð efsta sæti í flokknum í heimahéraði sínu Stavropolsk árið 1970 sneri hann aftur til Moskvu árið 1978 og varð hluti af valdaelítu. Árið 1980 varð Gorbatsjov yngsti meðlimur stjórnmálaráðsins og fimm árum síðar varð hann leiðtogi kommúnistaflokksins. Árið 1990 varð hann einnig forseti landsins. Á milli stöðuhækkana tókst honum að giftast Raisu Maksimovna Titorenko árið 1955 og þau eignuðust dótturina Irinu árið eftir. Hjónin voru gift þar til Raisa lést árið 1999. Þremur árum áður hafði Gorbatsjov gert árangurslausa tilraun til pólitískrar endurkomu en endaði með 0,5 prósent atkvæða í forsetakosningunum.
Pútín gagnrýnandi
Gorbatsjov gerði nokkrar árangurslausar tilraunir til að snúa aftur í stjórnmál. Hann skar sig úr sem gagnrýnandi alræðis- og ólýðræðislegra þátta Pútínstjórnarinnar, en einnig utanríkisstefnu Bandaríkjanna. Árið 2014 varði forsetinn fyrrverandi innlimun Rússlands á Krímskaga. Sama ár tók hinn aldni Gorbatsjov þátt í 25 ára afmæli falls Berlínarmúrsins, varaði við nýju köldu stríði og gagnrýndi vestrænan hroka eftir fall kommúnismans.
Alhliða umbætur
Mikhail Gorbatsjov átti tiltölulega stuttan tíma sem flokksformaður, en sex ár hans við völd voru þeim mun viðburðaríkari. Hann hóf strax umfangsmiklar pólitískar og efnahagslegar umbætur. Leiðtogastíll hans var opnari en Rússar höfðu nokkurn tíma upplifað og hann samdi um nokkra lykilafvopnunarsamninga við Bandaríkin til að binda enda á kostnaðarsamt vígbúnaðarkapphlaup.
En alltaf virtist sem Gorbatsjov færi of hratt fyrir kommúnistaflokkinn og árið 1991 var harði kjarninn búinn að fá nóg. Á meðan leiðtoginn var í fríi gerði hann valdaránstilraun sem mistókst vegna lítils fylgis, lélegrar forystu og götumótmæla í Moskvu. 25. desember 1991 sagði hann af sér sem forseti Sovétríkjanna á sama tíma og landið sundraðist. Á meðan margir Rússar kenndu Gorbatsjov um efnahagsvanda 1990 og pólitíska óstjórn, verður hans á Vesturlöndum minnst sem friðarverðlaunahafans sem batt enda á kalda stríðið. Hvert sem sjónarhornið er, er staðurinn hans í sögubókunum tryggður.
